“Trời không tạo ra người đứng trên người và cũng không tạo ra người đứng dưới người” (Fukuzawa Yukichi – Khuyến Học).

Vì thế, xây dựng một hệ thống pháp luật chuẩn mực là điều cần thiết để làm nền tảng xây dựng một xã hội trong đó mọi người đều bình đẳng về quyền và nhân vị. 

Pháp luật là một công cụ điều chỉnh hiệu quả để quản lý và điều tiết trật tự xã hội, là chuẩn mực mà tất cả mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội phải tôn trọng và thực hiện nhằm bảo đảm cho người dân được thực sự làm chủ đất nước chứ không phải là bất cứ cá nhân, tổ chức hay đảng phái chính trị nào.

Pháp luật do nhà nước ban hành, là hệ thống các qui tắc xử sự mang tính chất bắt buộc chung để điều chỉnh các mối quan hệ xã hội. Sự chuẩn mực của pháp luật sẽ không cho phép bất cứ ai hoặc bất kỳ tổ chức nào được đứng bên trên pháp luật. Sự chuẩn mực của pháp luật sẽ bảo đảm sự ổn cố của xã hội, bảo đảm sự chính danh của hệ thống công quyền. Sự chuẩn mực của pháp luật sẽ bảo đảm quyền tự do dân chủ của người dân và cho phép họ kháng nghị tất cả mọi trường hợp diễn giải hoặc thi hành pháp luật sai trái với mục đích bảo vệ giới cai trị, bất kể sự diễn giải hoặc thi hành đó là hữu ý hay vô tình.

Một hệ thống pháp luật chuẩn mực là một chỉ dấu cũng như là một yêu cầu bắt buộc của một xã hội dân chủ.

Một hệ thống pháp luật chuẩn mực có được hay không hoàn toàn phụ thuộc vào trách nhiệm đóng góp của mỗi công dân.

Có thể bức ảnh này chỉ là tác phẩm của một ống kính nghiệp dư, nhưng chắc hẳn các nhà báo ảnh có thẻ hành nghề ít nhiều cũng suy tư về nó.

Ngay sau những ngày trung tuần tháng 06/2018 sôi động, bức ảnh này đã được lan truyền rất nhanh trên mạng xã hội. Bức ảnh này chắc chắn sẽ không được phép xuất hiện trên bất kỳ trang báo nhà nước nào.

Khi tiếng dương cầm vẫn còn trỗi lên giữa ầm ầm bom đạn, khi những cánh hoa hồng vẫn còn đua nở trong muôn trùng bủa vây của hàng rào thép gai thì nhân loại dân chủ và văn minh vẫn còn đầy hy vọng vào sức mạnh trường tồn của các giá trị nhân văn giữa thời kỳ hỗn mang bạo lực. Nhân nghĩa không lùi bước trước hung tàn. Một thông điệp rất rõ ràng.

——————

(Suy nghĩ tản mạn nhân tình cờ xem lại một bức ảnh cũ trên mạng xã hội)

Tờ báo đầu tiên của Việt Nam là tờ Gia Định báo bằng chữ Quốc ngữ của ông Trương Vĩnh Ký, ra số đầu tiên ngày 15/04/1865. Khởi thuỷ, Gia Định báo là một công báo nhưng sau đó nhờ công lao phát triển của ông Trương Vĩnh Ký, tờ báo đã phát triển thành một phương tiện để cổ động việc học chữ Quốc ngữ và lối học mới.

Về chữ Quốc ngữ, thiết tưởng cũng nên nhắc lại công lao của các giáo sĩ Bồ Đào Nha Francesco de Pina và Alexandre de Rhodes trong việc sáng tạo và phát triển hệ chữ viết hiện nay của tiếng Việt.

Thế nhưng hiện nay, không ít tờ báo, ngòi bút và những người tự phong là học giả với tư tưởng hẹp hòi cực đoan vẫn nặng lời kết tội ông Trương Vĩnh Ký và các giáo sĩ phương Tây như những người góp sức cho thực dân Pháp xâm lược Việt Nam.

Thương nữ bất tri vong quốc hận,
Cách giang do xướng "Hậu Đình Hoa".
(Bạc Tần Hoài - Đỗ Mục)

Còn nhớ cách đây 2 năm, sau hai ngày 10 và 17/06/2018 cả nước ầm ầm sôi động vì dự luật đặc khu với nhiều công dân bị bắt giữ, nhiều nghệ sĩ bèn lên tiếng rao giảng về lòng yêu nước trên các phương tiện truyền thông.

Nghe họ thuyết giảng, hắn chợt nghĩ đến câu chuyện về ca nhi ở bến Tần Hoài trong một bài thơ Đường của nhà thơ Đỗ Mục bên Tàu. Trong một đêm đậu thuyền ở bến Tần Hoài, Đỗ Mục bỗng nghe văng vẳng bên sông tiếng cô ca kỹ hát khúc “Hậu Đình Hoa” hầu rượu khách mua vui. Chạnh lòng trước ca khúc “mất nước” (*) giữa đêm khuya, Đỗ Mục sáng tác bài thơ “Bạc Tần Hoài” (Đậu thuyền bến Tần Hoài) để nói lên nỗi niềm suy tư của mình và tỏ ý trách móc các cô gái này.

Hắn thiển nghĩ dù sao các cô ca nhi ít chữ bán tiếng hát cho khách mua vui ngày ấy cũng không đáng trách bằng lắm kẻ đời nay mang danh nghệ sĩ. Có lẽ vì ngộ nhận về vị trí xã hội của mình với cái gọi là “người của công chúng”, với những danh hiệu được nhà nước phong tặng nhưng lại gắn nhãn “nhân dân”, họ tự cho phép mình quyền lớn tiếng rao giảng cho người khác về lòng yêu nước. 

Mà suy cho cùng, tiếng hát ca khúc “Hậu Đình Hoa” của các ca nhi bên kia sông khiến Đỗ Mục chạnh lòng ngày ấy đâu có đáng chê trách, đáng khinh bỉ bằng những lời ca tiếng hát thời nay của những ai được xem là người của công chúng đang xưng tụng một mối tình hữu nghị viển vông được xây dựng trên xương máu đồng bào mà người ta luôn lo sợ bị thế lực thù địch gây chia rẽ.

Lúc bị thực dân Pháp o ép khi đang làm báo Tiếng Dân ở Trung Kỳ, cụ Huỳnh Thúc Kháng đã khẳng khái nói: “Nếu không nói được những gì mình muốn nói thì cũng đừng nói những gì người khác muốn mình nói”. Không rõ những lời rao giảng về lòng yêu nước của các văn nghệ sĩ kia xuất phát từ suy nghĩ thật của chính họ hay chỉ là những lời nói nhằm PR cho mình và làm vừa lòng người khác. Nhưng dù trong bất cứ trường hợp nào thì những phát ngôn đó đã khiến cho hắn giờ đây nhìn họ với một cái nhìn khác.
————————
(*) "Hậu Đình Hoa" (Hoa ở sân sau) là một tuyển tập thơ được vua Trần Thúc Bảo đam mê tửu sắc đời Hậu Trần bên Tàu cho phổ thành âm điệu cho các cung nữ, phi tần hát xướng. Trần Thúc Bảo bỏ bê triều chính, suốt ngày đêm say sưa ca hát bên hai mỹ nhân Trương Lệ Hoa, Khổng Quý Tần bỏ mặc cho đất nước suy đồi, dẫn đến mất nước về tay nhà Tùy. Vì thế, người đời sau xem “Hậu Đình Hoa” như là ca khúc làm mất nước.

Nguyên văn bài thơ bằng Hán văn:

Yên lung hàn thủy, nguyệt lung sa,
Dạ bạc Tần hoài cận tửu gia.
Thương nữ bất tri vong quốc hận,
Cách giang do xướng "Hậu Đình Hoa".

Bản dịch tiếng Việt của Trần Trọng San:

Khói trùm nước lạnh, trăng lồng cát,
Thuyền đậu Tần Hoài, cạnh tửu gia.
Cô gái không hay buồn nước mất,
Bên sông còn hát "Hậu Đình Hoa".

Tối hôm qua 17/06/2020, trên kênh VTV1 chuyên mục VTV travel phát sóng chương trình giới thiệu du lịch Đà Lạt, có nhắc đến tuyến đường sắt nổi tiếng ở đây. Nhắc, nhưng không dám nói hết, nói rõ cho tỏ tường số phận buồn của tuyến đường sắt độc đáo đó sau năm 1975.

Trước năm 1975, ở Việt Nam có một tuyến đường sắt răng cưa Đà Lạt – Tháp Chàm huyền thoại do người Pháp xây dựng từ thời Pháp thuộc, là một trong hai tuyến đường sắt răng cưa leo núi của thế giới: Một của Việt Nam và một của Thụy Sĩ.
 
Sau năm 1975, chính quyền đã cho tháo dỡ các thanh ray và tà vẹt của tuyến đường sắt răng cưa độc đáo này để sử dụng vào việc sửa chữa tuyến đường sắt Bắc-Nam, mặc cho các chuyên viên kỹ thuật hỏa xa ra sức can ngăn bởi chúng được chế tạo đặc biệt (có lỗ đặt ốc vít để gắn các thanh thép răng cưa), nếu tháo đi thì sau này sẽ không thể tìm đâu ra để lắp lại. 

Chưa dừng lại đó, họ còn tháo dỡ các cây cầu để lấy sắt, chỉ còn những mố cầu trơ trụi. Còn các đầu tàu hơi nước cổ chuyên dụng dùng để leo đèo trên đường sắt răng cưa ư? Họ cũng đem bán cho một doanh nghiệp của Thụy Sĩ với giá sắt vụn, chấm dứt mọi hy vọng mỏng manh tái thiết tuyến đường sắt vốn là một kỳ công kỹ thuật độc đáo của người Pháp để lại.

Hai chiếc đầu tàu sau đó đã được người Thụy Sĩ phục hồi và bây giờ vẫn hoạt động đều đặn trên tuyến đường sắt răng cưa leo núi tại Thụy Sĩ (Furka-Bergstrecke).

Tấn bi kịch về công trình kỹ thuật độc đáo của người Pháp ở Việt Nam này là điển hình cho sự phá hoại vô minh sau năm 1975.