Viết về Tổng thống Trump là một việc rất khó do tính cách đa dạng của nhân vật và độ tế nhị của chủ đề, đặc biệt càng khó hơn trong giai đoạn bầu cử nước rút này với nhiều thay đổi khó lường khiến những gì viết ra có thể nhanh chóng trở thành việt vị. Tuy nhiên điều đó càng làm công việc thêm thú vị và thôi thúc người viết, coi như một ghi chép lại về sau và cũng với mong muốn chia sẻ và nhận được ý kiến của mọi người.

Một câu hỏi thường đến với tâm trí, có thể là của nhiều người, khi nghĩ về ông Trump là làm sao ông ta có được sự ủng hộ của rất đông người Mỹ, hiện giờ là 46%, mặc dầu truyền thông gần như tất cả các kênh đã và liên tục chỉ trích ông? Để lý giải điều này, cần xem ông Trump có thực hiện những gì đã hứa khi tranh cử hay không. Và ông đã trung thành với cử tri nền tảng của mình, tức cánh hữu như thế nào.

Cách đây 3-4 năm khi ông Trump vừa thắng cử, bạn Đỗ Quốc Anh (Harvard) có viết một bài rất thú vị phân tích việc các Tổng thống Mỹ có giữ lời các hứa khi tranh cử. Trái với suy nghĩ của nhiều người và có thể của ông Trump và cộng sự vốn chỉ trích hệ thống hiện tại như một cách để tranh cử, việc giữ lời hứa của các đời Tổng thống Mỹ là rất cao. Tôi nhớ con số đưa ra trong bài viết là trên 70%.

Các năm dưới thời ông Trump chỉ làm con số này cao hơn. Ông Trump đã thực hiện hầu hết các lời hứa của mình khi tranh cử. Một trong những lời hứa quan trọng nhất là giảm thuế cá nhân và thuế doanh nghiệp từ 35 xuống còn 15% !! Một điều mà ai cũng nghĩ là không thể nhưng đã được thực hiện và góp phần cởi trói và thúc đẩy hơn nữa nền kinh tế Mỹ. Dĩ nhiên tác động xã hội, phân chia giàu nghèo của việc này có thể gây tranh cải, nhưng điều quan trọng nhất là lời hứa đã được thực hiện. Ngoài ra ông cũng đã giữ lới hứa trong việc chỉ định gần 200 Thẩm phán Mỹ thuộc cánh Bảo thủ ở tòa án các cấp, và ba Thẩm phán ở Tòa án Tối cao, một quy trình tế nhị và tốn nhiều thời gian công sức.

Để làm được các điều này, ông Trump tận dụng quyền lực Tổng thống của mình đến mức cao nhất. Ngay ngày đầu tiên sau khi đắc cử ông ký Sắc lệnh ngưng nhập cảnh nhiều nước vì lý do an ninh cho Mỹ. Sắc lệnh này sau đó vài tháng đã bị Tòa án Mỹ phủ quyết. Dĩ nhiên Sắc lệnh này gióng lên một làn sóng chỉ trích, nhưng chắc chắn làm hài lòng các người thiên hữu bỏ phiếu cho ông với mong muốn lập lại trật tự trong việc nhập cảnh Hoa Kỳ.

Và suốt mấy năm qua dưới thời Tổng thống Trump, đây không phải là lần duy nhất ông gần như một thân một mình đẩy quyền lực Tổng thống đến xa nhất để thực hiện những gì đã hứa. Đó có thể là đặc trưng của Tổng thống Donald Trump, khác với TT George W Bush với cách thức quản lý phân quyền và chia công việc cho các cộng sự. Hay khác với Tổng thống Barack Obama, vốn là một giáo sư về luật Hiến Pháp và sự hiểu biết tường tận cái mà Việt Nam ta gọi là «cơ chế», chắc sẽ khó có thể mạnh dạn đưa ra những Sắc lệnh biết rằng ngay sau đó có thể bị Tối cao Pháp viện phản đối.

Về thương mại quốc tế thì mọi người thường để ý đến cuộc chiến mậu dịch Mỹ-China mà có thể quên là ông Trump đã ký thỏa thuận thương mại Canada-Mehico-Mỹ vừa có hiệu lực gần đây. Đảng cầm quyền của nước Anh, mặc dầu không nói ra (dĩ nhiên), nhưng gần đây báo chí cánh hữu cũng ra dấu ông Trump có thể là lựa chọn tốt hơn cho thương mại Anh-Mỹ.

Về đối ngoại thì ông Trump đã thực hiện rất nhiều lời hứa ví dụ như dời Đại sứ quá Mỹ tại Israel về Jerusalem, thiết lập hòa bình tại Trung Đông, với gần đây nhất là cam kết hòa bình giữa Israel và UAE. Năm 2015, ông Trump đã cảnh báo sẽ thả bomb tiêu hủy IS. Sau khi ông đắc cử, quả bomb không nguyên tử lớn nhất đã được thả xuống căn cứ địa của IS ở Afghanistan, góp phần tiêu diệt băng đảng khủng bố chống lại loài người này với kết quả là thủ lĩnh của nó là Abu Bakr đã bị biệt kích Mỹ triệt hạ trong năm 2019.

Dĩ nhiên không phải việc nào của ông Trump cũng nhận được đồng thuận và không dấy lên tranh cãi. Ví dụ như việc Mỹ rút ra khỏi TPP, một liên minh được nhen nhóm dưới thời Tổng thống Obama để bao vây China, hay Mỹ rút ra khỏi Thỏa thuận Paris về Khí hậu. Nhưng điều cần nhấn mạnh ở đây là ông Trump đã được bầu dựa trên một danh sách công việc, và ông đã tick gần như tất cả box. Tức nói là LÀM. Đó không phải là điều chúng ta cần nhất ở các chính trị gia, người vốn ở đó vì lời hứa?

Có nhiều cái ông Trump không hứa nhưng cũng đã làm, có thể trong một sự việc mang tính sự cố nào đó. Cách thức của ông là tạo sự bất ngờ đến độ không ngờ, đôi khi rất ầm ĩ nhưng không làm gì, nhưng có lúc không nói không rằng để sức chịu đựng của Mỹ cũng như thế giới lên đến đỉnh điểm và giải quyết bằng một màn tấn công chớp nhoáng. Ví dụ như cuộc tập kích bằng 59 tên lửa Tomahawk hành trình vào Syria rạng sáng ngày 7/4/2017 (tức vài tháng sau khi tuyên thệ), và quyết định có lẽ được đưa ra trong giờ giải lao lúc ông Trump đang tiếp Tập Cận Bình. Hay gần đây là tên lửa tìm diệt Mỹ đoạt mạng một vị tướng cao cấp Iran sau khi nước này liên tục khiêu khích lợi ích của Mỹ ở Vịnh Ba Tư.

Tuy nhiên không phải chỉ có súng đạn. Ông Trump còn đẩy việc ngoại giao bên bờ vực thành một nghệ thuật đôi khi làm thế giới bất ngờ. Sau và trong những màn khẩu chiến ám khói màn hình, ông Trump đã gặp và đối thoại với người đứng đầu Bắc Hàn, vốn vài ngày trước kêu gọi sẽ đưa nước Mỹ về thời đồ đá bằng tên lửa vượt Thái Bình Dương (!).

Không phủ nhận các cuộc gặp đình đám này làm mọi người (trong đó có người viết) hoài nghi về giá trị Mỹ và việc Mỹ thỏa hiệp với các thể chế độc tài. Nhưng những người có kinh nghiệm chính trường quốc tế, và với một độ châm biếm hơn, có thể nhận định rằng nó chỉ khác các cuộc gặp của các đời Tổng thống trước vì nó diễn ra ban ngày mà thôi. Kết quả là đương kim tại Bình Nhưỡng đã không còn nặng lời với Mỹ, và một số phái đoàn quốc tế đã có thể đến thị sát các căn cứ nằm sâu trong lòng núi ở Bắc Hàn. Một điều không thể tưởng trước đây.

Ông Trump có thể đang áp dụng một cách có từ thời Tôn Tử (?) «Hãy giữ bạn bè thật kỹ, và kẻ thù còn kỹ hơn» (Keep your friends close ; keep your enemies closer). Đó có thể cũng là cách ông ca ngợi người bạn tốt Xi Jin Ping mỗi khi quyết định nâng thuế hàng từ China?

Thật ra cũng có một vài lời hứa ông Trump đã không làm. Ví dụ như việc truy tố bà Hillary Clinton, điều mà ông liên tục mạnh miệng kêu gọi khi tranh cử. Nhưng sau khi đắc cử đã nói không còn nghĩ đến việc đó nữa.

Đó cũng là một điều thú vị ở Donald Trump.

Chúc mừng ngày quốc khánh của Trung Hoa Dân Quốc, ngày Song Thập 10/10. 

Ngày 10/10/1911, Cách mạng Tân Hợi bùng nổ, mở đầu bằng cuộc khởi nghĩa Vũ Xương, dẫn đến sự cáo chung của triều đình Mãn Thanh và sự tiêu vong của chế độ phong kiến hàng ngàn năm trên đất nước Trung Hoa. 

Ngày nay, Trung Quốc Dân Quốc (còn được biết đến dưới tên gọi Đài Loan) là một pháo đài của thế giới tự do dân chủ sừng sững sát bên cạnh một Trung Hoa đỏ cộng sản độc tài toàn trị, chỉ cách nhau qua eo biển Đài Loan. Hiện nay dưới sự lãnh đạo của nữ tổng thống Thái Anh Văn kiên cường, hòn đảo nhỏ bé này sẵn sàng đáp trả mọi mưu đồ thôn tính của Trung Hoa đỏ tham tàn cuồng vọng, bảo vệ nền độc lập và dân chủ quý giá của mình.

Đến Đài Loan năm 2017, ngoài những thắng cảnh và món đặc sản đậu hủ thúi của đất nước này, tôi còn có 2 kỷ niệm khó quên.

Điều thú vị đầu tiên là ở những nơi công cộng hoặc có đông khách du lịch, có những bàn thu thập chữ ký để lên án tội ác chống lại loài người của Giang Trạch Dân và những nhà lãnh đạo Trung Quốc trong việc đàn áp bức hại Pháp Luân Công. Tôi cũng đã kịp thời lưu chữ ký của mình tại đầm Liên Trì và tòa nhà Taipei 101.

Tôi cũng đã bùi ngùi xúc động trước Đài tưởng niệm các nạn nhân của thời kỳ Khủng Bố Trắng. Tưởng cũng nên nhắc lại một ít về cuộc đấu tranh dân chủ của người dân nơi đây, vì để có được nền dân chủ như ngày hôm nay, hòn đảo Đài Loan đã phải trải qua một thời kỳ dài đấu tranh đẫm máu dưới thời chính quyền Quốc Dân Đảng của Tưởng Giới Thạch và Tưởng Kinh Quốc. Những người dân Đài Loan lớn tuổi không thể nào quên được Cuộc Thảm sát 228 ngày 28/02/1947 (228 Massacre) và thời kỳ Khủng Bố Trắng (White Terror). Mãi đến năm 1988, khi ông Lý Đăng Huy là người bản địa Đài Loan được bầu làm người đứng đầu Trung Hoa Dân Quốc trong cuộc bầu cử tổng thống trực tiếp đầu tiên của đảo quốc này và chủ trì một số tiến bộ lớn trong cải cách dân chủ thì người dân mới được hưởng những thành quả đầu tiên của cuộc đấu tranh của mình. Vì thế ông Lý Đăng Huy được coi là "cha đẻ của nền dân chủ Đài Loan".

Ngày nay, ngay trung tâm thủ đô Đài Bắc gần Phủ Tổng thống người ta đã dựng Đài tưởng niệm các nạn nhân của thời kỳ Khủng Bố Trắng như để nhắc nhở các thế hệ sau rằng dân chủ không phải tự nhiên mà có được.

———————

(Ảnh chụp năm 2017)

Tôi đã khá bất ngờ trước thông tin giải Nobel Hoà bình năm nay được trao cho WFP. Tôi cứ nghĩ là Phong trào dân chủ Hong Kong phải là khôi nguyên của giải thưởng này. Sau tất cả những gì đã thể hiện trong cuộc đối đầu với Bắc Kinh và tay sai, Phong trào dân chủ Hong Kong hoàn toàn xứng đáng với giải thưởng cao quý này.

Dù sao thì đây cũng là một quyết định hợp lý của Ủy ban Nobel Na Uy vì WFP đã góp phần quan trọng trong việc giải quyết nạn đói của nhân loại. Và có lẽ đó cũng là một sự lựa chọn ít gây tranh cãi. Năm 2010, Bắc Kinh đã từng phản đối khi Uỷ ban Nobel Na Uy đã trao tặng giải thưởng cao quý này cho nhà hoạt động dân chủ Lưu Hiểu Ba. Thế nhưng, tôi vẫn có ít nhiều ngỡ ngàng về giải pháp quá an toàn này. 

Hiện nay, ở nhiều điểm đen trên bản đồ thế giới, nền dân chủ đang bị bóp nghẹt bởi các nhà cầm quyền độc tài toàn trị. Số người bị “đói” dân chủ trên thế giới lúc này xem ra còn nhiều hơn số người bị đói ăn. Vì thế việc tôn vinh một phong trào (hoặc một cá nhân tiêu biểu) đấu tranh cho dân chủ vào lúc này là một sự khích lệ rất lớn cho tất cả những ai đang khao khát muốn vươn tới sự tự do và dân chủ đích thực.

Trái với mọi dự đoán, giải Nobel Hòa bình năm 2020 đã được trao cho Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) do "những nỗ lực chống lại nạn đói; những cống hiến cho hòa bình ở những khu vực tranh chấp và vì đã hành động để ngăn chặn việc sử dụng nạn đói như vũ khí của chiến tranh và xung đột".

Tại lễ công bố giải thưởng tại Oslo, đại diện Ủy ban Nobel Na Uy nói: "Với giải thưởng năm nay, Ủy ban Nobel Na Uy mong muốn thế giới chú ý đến hàng triệu người đang phải chịu đựng hoặc đối mặt với mối đe dọa từ nạn đói".

WFP là chương trình viện trợ lương thực của LHQ, và là tổ chức nhân đạo lớn nhất thế giới giải quyết nạn đói.