Rạng sáng nay 14/7/2020 Bộ Ngoại giao Mỹ ra tuyên bố bác bỏ gần như toàn bộ yêu sách hàng hải phi lý của Trung Quốc ở biển Đông. Ngay lập tức chính phủ Trung Quốc đã phản ứng mạnh mẽ, nhưng có lẽ do bị sốc mạnh nên bà Hoa Xuân Oánh đã có những dòng tweet ngớ ngẩn và tào lao.

https://tuoitre.vn/dap-tra-my-ba-hoa-xuan-oanh-tung-loat-tweet-quai-di-ve-hoang-sa-truong-sa-20200714161505274.htm

Tiếp sau tuyên bố của Mỹ, Bộ Quốc phòng Philippines cũng đã ra tuyên bố ủng hộ lập trường của cộng đồng quốc tế về việc tuân thủ luật pháp, tôn trọng phán quyết của tòa thường trực trong vụ kiện ‘đường chín đoạn’ của Trung Quốc ở Biển Đông.

https://tuoitre.vn/philippines-len-tieng-sau-tuyen-bo-cua-my-bac-yeu-sach-cua-trung-quoc-o-bien-dong-20200714141515189.htm

Cho đến thời điểm này Bộ Ngoại giao Việt Nam vẫn chưa có phản ứng gì về việc này. Việt Nam là quốc gia có quyền lợi trực tiếp ở Biển Đông và đang bị Trung Quốc xâm hại chủ quyền.

Nếu nàng Juliet Capulet và chàng Romeo Montague của William Shakespeare không đến được với nhau trên cõi trần do mối thù giữa hai gia tộc Capulet và Montague thì ở Trung Quốc thời hiện đại đã có một chuyện tình đẹp vượt lên trên lao tù, một chuyện tình đẹp giữa một nhà thơ con nhà khuê các và một nhà hoạt động xã hội tích cực. Nhưng tiếc thay, ngôi sao Romeo can trường của cuộc tình đó đã sớm tắt trên bầu trời Trung Quốc mây đen vần vũ. 
 
Là con gái một viên chức ngân hàng cao cấp, bà Lưu Hà đã chấp nhận từ bỏ tất cả để gắn bó cuộc đời với ông Lưu Hiểu Ba, vị giáo sư bị mất hết mọi thứ kể cả công việc dạy học danh giá và nhà cửa sau sự kiện Thiên An Môn. Bà chấp nhận một đám cưới trong căng-tin của trại cải tạo và sau đó là mọi sự sách nhiễu của an ninh. Nhưng khác với 2 nhân vật của Shakespeare phải chịu sự ngăn trở từ 2 gia đình, ông bà Lưu đã nhận được sự ủng hộ rất lớn của cha mẹ bà Lưu Hà bất chấp những rắc rối chính trị mà ông Lưu Hiểu Ba phải chịu.
 
Đôi vợ chồng chỉ được sống cùng nhau trong những khoảng thời gian ngắt quãng, khi ông Lưu liên tục bị ra tù vào khám vì những hoạt động đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền. Dù bị chính quyền liên tục gây trở ngại, tình cảm của ông bà Lưu vẫn không bị chia cắt. Những lúc ở bên nhau, thỉnh thoảng bà lại nói với ông: “Em chẳng bao giờ có một ngày bình yên từ khi em đến với anh”. Nhưng chắc chắn đó không phải là một lời than trách, mà là một sự minh chứng cho tình yêu vĩ đại mà bà dành cho ông bất chấp mọi ngăn trở bức hại của nhà cầm quyền Trung Quốc.
 
"Trên chuyến tàu đến trại tập trung
Em thổn thức
Nhưng vẫn không thể nắm lấy tay anh."
(Thơ của bà Lưu Hà, vợ ông Lưu Hiểu Ba)
 
Từ sau khi ông được tặng giải Nobel Hòa bình năm 2010 (vắng mặt khi trao giải vì bị giam giữ) cho đến lúc ông qua đời, bà bị quản thúc tại gia rất ngặt nghèo trong căn hộ bé nhỏ tại Bắc Kinh. Tháng 07/2018, bà được nhà cầm quyền Trung Quốc trả tự do để sang Đức.
-------------------------------
(Nhân kỷ niệm 3 năm ngày nhà hoạt động nhân quyền Lưu Hiểu Ba qua đời trong ngục tù của chế độ độc tài toàn trị Bắc Kinh 13/07/2017 – 13/07/2020)

Ngày 13/07/1885, từ Tân Sở (Quảng Trị) vị vua trẻ 14 tuổi Hàm Nghi đã ra hịch Cần Vương kêu gọi sĩ phu và dân chúng nổi dậy chống Pháp giành độc lập.

Nhân kỷ niệm 135 sự kiện lịch sử đó, sáng 12/07/2020, tại Thế miếu  bên trong Hoàng thành Huế (nơi thờ tự các vị vua triều Nguyễn), đại diện chính quyền và nhân dân Quảng Trị làm lễ cung thỉnh Long vị nhà vua Hàm Nghi về Đền thờ vua Hàm Nghi và các tướng sĩ Cần Vương ở xã Cam Chính (huyện Cam Lộ, Quảng Trị).

Hàm Nghi là một trong ba vị vua yêu nước bị Pháp bắt lưu đày biệt xứ (Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân). Vào 4 giờ sáng ngày 25/11/1888, vua Hàm Nghi bị đưa xuống tàu đi vào Lăng Cô, để đi tiếp vào Sài Gòn lên tàu vượt đại dương sang Algérie. Trước phút rời xa quê hương, vị vua trẻ tuổi nhìn lên bờ, không nén được cảm xúc vì nỗi niềm riêng và vận nước nên đã òa khóc.

Hồi còn bé, tôi đã được làm quen với văn chương của Tự Lực Văn đoàn khá sớm, nhờ vào những cuốn sách Việt văn trước 1975 của hai bà chị lớn với các trích đoạn từ những tác phẩm của Nhất Linh, Khái Hưng, Thạch Lam, Trần Tiêu …

Sau 1975, đã có một thời gian dài người ta phủ nhận mọi đóng góp của Tự Lực Văn đoàn, cho rằng đó là văn chương lãng mạn tiểu tư sản. Thậm chí có ý kiến cực đoan còn cho là văn chương phản động (!?!) vì thủ tiêu ý chí đấu tranh, cổ súy cho việc học chương trình Tây rồi ra làm quan cho Tây (!?!). 

Có người nói với tôi rằng nhân vật Dũng trong "Đoạn tuyệt" của Nhất Linh làm quốc sự đánh Tây mà suốt cả cuốn truyện chẳng thấy đánh Tây gì cả, chỉ toàn yêu đương mơ mộng. Tôi chỉ cười và thấy anh ấy suy nghĩ thật đáng thương. Có đi đánh Tây thì cũng là con người, biết yêu đương, biết suy nghĩ lãng mạn, cứ gì phải là một người máy chỉ biết hô khẩu hiệu và bạo lực mới là đánh Tây.

Thú thật, tôi thấy văn chương Tự Lực Văn đoàn lúc bấy giờ còn trong sáng, rõ ràng, đi thẳng vào vấn đề chứ không như văn phong của một số tác phẩm văn học bây giờ, vừa rối rắm tối nghĩa, vừa hoang phí trong việc sử dụng từ ngữ hoa mỹ, lại tránh né không dám diễn tả hết mọi khía cạnh của xã hội.

Tự Lực Văn đoàn, ra đời vào đầu năm 1934, là một tổ chức văn bút đầu tiên trong lịch sử văn học của dân tộc Việt do tư nhân chủ xướng, không dính líu đến vua quan, thân hào như các thi xã kiểu cũ như Tao Đàn Nhị Thập Bát Tú của vua Lê Thánh Tông, Mặc Vân Thi Xã của Tùng Thiện Vương…, cũng không phát ngôn cho tiếng nói quyền lực của Nam triều hay của chính phủ bảo hộ Pháp như các tờ báo thuộc địa lúc đó. Các thành viên trong văn đoàn đều là “phó thường dân” đúng nghĩa, cùng tham gia văn đoàn vì muốn cống hiến cho văn học, thông qua văn học mà đóng góp cho sự tiến bộ của xã hội. 

Là nhóm trí thức trẻ vào thời điểm lúc bấy giờ ở Bắc Kỳ, là những người đi tiên phong trong thế thệ trí thức trẻ của Việt Nam được đào tạo bằng tiếng Pháp và tiếng Việt đương thời và xa lạ với quan điểm của các nhà nho đi trước họ, các sáng lập viên của Tự Lực Văn đoàn đã đưa ra các tôn chỉ cao đẹp của Văn đoàn như: bồi đắp tinh thần yêu nước trên cơ sở lấy tầng lớp bình dân trong xã hội làm nền tảng, xây dựng một nền văn chương tiếng Việt đại chúng “dùng một lối văn giản dị dễ hiểu, ít chữ Nho, một lối văn thật có tính cách An Nam”, vạch trần những hạn chế và sự lỗi thời của Nho giáo trong các mối quan hệ xã hội, qua đó lấy việc giải phóng cá nhân làm điểm nhấn của các tác phẩm…

Với cơ quan ngôn luận là báo Phong Hóa, các nhà văn của Tự Lực Văn đoàn đã thực sự làm một cuộc cải cách xã hội bằng tiếng cười trào phúng. Họ đem những thói hư tật xấu của những nhân vật tai to mặt lớn trong xã hội ra chế giễu. Bằng tiếng cười trào lộng của tờ báo, Tự Lực Văn đoàn đã khéo léo hạ bệ các thần tượng phong kiến và thực dân xưa nay xuống ngang hàng với quần chúng bình dân trong xã hội. Tuy châm biếm đả kích sâu cay nhưng tiếng cười trào lộng của họ vẫn biết giữ ở mức độ của sự khôi hài trí tuệ, không quá sa đà đến việc chỉ trích một cách cay cú và chửi bới moi móc bất cứ ai bằng những ngôn từ thấp hèn. 

Khi Phong Hóa bị kiểm duyệt và đóng cửa vào năm 1936, Tự Lực Văn đoàn vực dậy Ngày Nay – vốn cũng là một tờ báo của Văn đoàn nhưng đã sớm đóng cửa sau 13 số do chi phí in ấn tốn kém – và biến báo này thành một diễn đàn vận động cải cách chính trị và xã hội. Sự hồi sinh của báo Ngày Nay đã đánh dấu sự thay đổi từ châm biếm xã hội để mong có sự cải cách đã chuyển hẳn sang đòi cải cách một cách mạnh mẽ.

Về sử dụng ngôn từ, các nhà văn của Tự Lực Văn đoàn đã đưa đến cho người đọc các từ ngữ tiếng Việt giản dị, dễ hiểu, không sử dụng nhiều tiếng Hán – Việt, không tầm chương trích cú hoặc viện dẫn điển tích. Trong bối cảnh tiếng Pháp đang chiếm ưu thế, chữ Nho đang suy tàn và chữ Quốc Ngữ đang từng bước củng cố vị trí, những cố gắng này của các nhà văn Tự Lực Văn đoàn là một đóng góp vô cùng to lớn và đáng trân trọng.

Đến năm 1940, khi Nhật chiếm Đông Dương, một số người chuyển hẳn sang hoạt động chính trị và bị bắt bớ tù đày, Tự Lực Văn đoàn vì thế mà tan rã không có lời tuyên bố chính thức.

SỰ THẬT VỀ MỘT BÀI VÈ.

Thuở nhỏ, chắc ai cũng biết bài vè truyền khẩu này:

Chi chi chành chành
Cái đanh nổi lửa
Con ngựa chết trương
Ba vương ngũ đế
Bắt dế đi tìm
Ù à ù ập.

Thế nhưng bài vè tưởng như vô nghĩa này, với câu chữ đúng của nó, lại là bản khắc hoạ sinh động và súc tích một giai đoạn lịch sử đầy sóng gió của dân tộc. Trước hết xin được phép nói sơ qua một chút về lịch sử:

Cách đây đúng 135 năm, vào đêm 04 rạng sáng ngày 05/07/1885, đã diễn ra trận chiến kinh thành Huế giữa quân triều đình Huế và quân Pháp ở tòa Khâm sứ và đồn Mang Cá. Quân triều đình thất bại, Phụ chính đại thần Tôn Thất Thuyết phải đưa vua Hàm Nghi và thái hậu Từ Dụ xuất cung thoát khỏi bàn tay quân Pháp, chạy lên chiến khu Tân Sở (Quảng Trị) rồi phát chiếu Cần Vương kêu gọi chống Pháp. Đến năm 1888 thì vua Hàm Nghi bị hai tên Nguyễn Đình Tình và Trương Quang Ngọc làm phản bắt giao cho Pháp.

Quay trở lại với bài vè, câu chữ đúng của nó là:

Chu tri rành rành
Cái đanh nổ lửa
Con ngựa đứt cương
Ba vương tập đế
Cấp kế đi tìm
Hú tim bắt ập

Theo giải thích của nhà văn Trương Tửu trong sách Kinh Thi Việt Nam, nghĩa của từng câu trong bài vè cụ thể như sau:

- Câu đầu: “Chu tri rành rành“ có nghĩa là bố cáo cho thiên hạ được biết.

- Câu thứ 2: “Cái đanh nổ lửa” nói về tiếng súng đại bác đầu tiên bắn vào Đà Nẵng của quân Pháp.

- Câu thứ 3: “Con ngựa đứt cương” diễn tả sự rối loạn của triều đình Huế sau khi vua Tự Đức băng hà vào ngày 19/07/1883. 

- Câu thứ 4: “Ba vương tập đế” nói về việc chỉ trong vòng 1 năm từ sau khi vua Tự Đức mất, đã có liên tiếp 3 vị vua thay nhau lên ngôi là Dục Đức, Hiệp Hòa, Kiến Phúc.

- Câu thứ 5: “Cấp kế đi tìm” nói về việc sau khi vua Hàm Nghi rời kinh thành và truyền hịch Cần Vương đi khắp nơi, quân Pháp đã cấp tốc truy tìm nhà vua yêu nước trẻ tuổi này.

- Câu cuối: “Hú tim bắt ập” chỉ vào việc tên Trương Quang Ngọc làm phản, cùng với suất đội Nguyễn Đình Tình bất ngờ nửa đêm xông vào bắt sống vua Hàm Nghi đem nộp cho Pháp để lãnh thưởng.

Thật thú vị khi biết ý nghĩa thật sự của bài vè này.