MINH OAN TRẦN KHẮC CHUNG 

VÀ HUYỀN TRÂN CÔNG CHÚA” 

Hoàng Hương Trang

Từ xưa đa số người Việt mặc nhiên cho rằng Trần Khắc Chung và Huyền Trân công chúa là một mối tình. Họ kể truyền miệng đời này qua đời khác thành ra vô tình đã “Đóng Đinh” đó là một mối tình như có thực. Chính tôi từ mấy chục năm qua cũng tin như vậy. Cứ cho là trước khi đi làm vợ vua Chiêm Chế Mân, Huyền Trân công chúa đã có ý tình dan díu với Trần Khắc Chung, nên khi Chế Mân chết, vua Trần sai Khắc Chung đi cứu con gái khỏi bị hỏa thiêu chết theo chồng theo phong tục của hoàng gia Chiêm Thành, thì hai người “Tình cũ” lại được “tái hợp”. Cuộc cứu hộ công chúa thành công và hai người lênh đênh trên biển một thời gian khá dài có đến hàng năm, mới về tới Thăng Long.

Mãi cho đến khi thành phố Huế xây dựng Trung tâm văn hóa Huyền Trân, mà dân Huế gọi là Đền thờ Huyền Trân công chúa; tôi có dịp đến viếng, tìm hiểu cặn kẽ, đọc kỹ sử liệu và văn bia tại đền thờ, thật sự tôi đã sững sờ, ngỡ ngàng khi biết ra sự thật có trong sử liệu và văn bia tại Đền Thờ do Ban Nghiên Cứu Sử uy tín đã viết lại cho đúng sự thật. Ôi! Một nỗi oan đã kéo dài với thời gian mấy thế kỷ, mà không ai minh oan cho hai người. Theo sử liệu, khi công chúa Huyền Trân còn ở Thăng Long, chỉ mới 13 tuổi, đã được vua cha hứa gả cho Chế Mân. Khi đó, lão tướng Trần Khắc Chung đã rất già, vốn không phải họ Trần, mà là họ Đỗ, vì có nhiều công chiến trận nên được vua cho cải ra họ Trần. Lão tướng ngoài tài trận mạc, còn có tài thêu thùa rất khéo tay, vì vậy các công chúa trong triều được lão tướng dạy cho học thêu thùa. Công chúa Huyền Trân lúc đi lấy chồng mới 15 tuổi, là cháu ngoại của danh tướng Trần Hưng Đạo, bạn lão tướng chí thân của lão tướng Trần Khắc Chung. Lúc đó, lão tướng Khắc Chung đã già, đã có 3 đời vợ, con cháu đầy đàn, không thể nào lại dan díu với cô công chúa 13 tuổi là cháu ngoại của bạn mình được. Thuở xa xưa trên 700 năm trước đó, một cô gái nhỏ mới 13, 14 tuổi có dám yêu một ông già bạn của ông ngoại, và đã có vợ, con, cháu đầy đàn? Ngay thời đại ngày nay, điều đó cũng khó có thể xảy ra.

Cho đến khi vua Trần sai đi cứu công chúa là vì lão tướng đáng tin cậy, có nhiều mưu kế, từng trải trận mạc, mới có thể cứu được công chúa thoát khỏi lên giàn hỏa thiêu. Lúc này công chúa mới sinh hoàng tử được 2 tháng. Lão tướng Khắc Chung đã tương kế tựu kế, vừa thay mặt vua Trần để phúng điếu với triều đình Chiêm Thành (Chế Mân chết, Chế Cũ lên nối ngôi vua cũng chỉ mới trên dưới 15 tuổi, là con trai của bà Hoàng hậu lớn của Chế Mân, còn con của Huyền Trân là Chế Chí mới sinh được 2 tháng) vừa đề nghị với triều đình Chiêm Thành cho phép công chúa Huyền Trân ra biển Đông để hướng về quê hương bái biệt vua Cha, rồi sẽ trở vào để lên giàn hỏa. 

Triều đình Chiêm Thành đã bị mắc mưu của lão tướng Việt Nam, đã bằng lòng cho công chúa Huyền Trân ra biển để bái biệt vua cha. Vừa hay trời phù hộ cho lão tướng, sương mù dày đặc bao phủ cả biển khơi, ba bên bốn bề đều không thấy rõ, nhân cơ hội đó, lão tướng đưa công chúa qua thuyền nhẹ, và dông tuốt về phía Bắc. Trên thuyền chỉ có mấy thủy binh chèo thuyền, thuyền nhẹ đi rất nhanh, sương mù đã che khuất bóng họ. Khi thuyền vào đến vùng biển Quảng Trị thì bị bão lớn, sóng đánh dữ dội suýt chìm thuyền, phải tấp vào bờ. Vùng đất Quảng Trị bấy giờ thuộc hai Châu Ô, Lý là đất mà Chế Mân đã dâng cho vua Trần làm sính lễ để cưới công chúa nhà Trần. Đất đã là của nước Việt, có quan trị nhậm do vua Trần cử đến cai quản. Chính quan cai quản đất mới này đã giấu nhẹm rất bí mật tung tích của lão tướng và Huyền Trân, chờ hết mùa giông bão, sửa chữa thuyền xong mới có thể tiếp tục hành trình ra Bắc. Tại sao phải giấu tung tích? Bởi thủy quân Chiêm Thành rất giỏi thủy trận, đã từng đánh ra tận Thăng Long thời Chế Bồng Nga, do đó họ có thể cho thuyền truy lùng thuyền của Khắc Chung và công chúa. Hai người được vị quan Việt Nam giấu kỹ đồng thời lo sửa chữa thuyền bè đã bị bão làm hư hỏng nặng. Hơn năm sau, hết mùa bão, trời yên biển lặng, quân Chiêm không truy đuổi nữa, thuyền cũng đã sửa chữa xong, họ mới tiếp tục cuộc hải trình ra Bắc. 

Tuy được cứu thoát, nhưng công chúa trong tâm trạng mất một đứa con trai đầu lòng mới 2 tháng tuổi, cùng với nỗi đau vừa mất chồng, cùng nỗi sợ hãi vừa thoát lên giàn hỏa thiêu. Thử hỏi trong tâm trạng đau buồn mất chồng, mất con, và lo sợ như thế, còn tâm trạng đâu để dan díu, ngoại tình? Sở dĩ người đời sau thêu dệt nên mối tình Trần Khắc Chung và công chúa Huyền Trân là do họ đồng hóa với mối tình Tây Thi – Phạm Lãi bên Tàu. Sau khi báo thù vua Tàu, Tây Thi đã theo người tình cũ là Phạm Lãi chèo thuyền chu du vào Ngũ Hồ sống với nhau, lênh đênh bềnh bồng trên sóng nước, bỏ lại thế gian sau lưng. Do đó người Việt đời sau cứ thản nhiên đồng hóa mối tình Tây Thi – Phạm Lãi và Huyền Trân – Trần Khắc Chung như là một. Đó là nỗi oan của Lão Tướng Trần Khắc Chung và là nỗi oan của sương phụ Huyền Trân mà ngày nay chúng ta phải hiểu và đánh giá lại cho rõ ràng. 

Khi về đến Thăng Long, Huyền Trân lên núi Yên Tử trình diện vua cha là Phật Hoàng Trần Nhân Tông, rồi quy y đi tu, lấy pháp danh là Hương Tràng ni sư. Bà vừa tu hành vừa dạy dân dệt vải và làm thuốc cứu bệnh cho dân. Tôi ước mong rằng người Việt Nam ta ai cũng có dịp đến viếng đền thờ Huyền Trân công chúa ở Huế để có dịp tận tường đọc kỹ văn bia và sử liệu chính thức đáng tin cậy để minh oan cho công chúa Huyền Trân và Lão tướng Trần Khắc Chung. Riêng tôi, sau lần có dịp đến viếng đền thờ và đọc cặn kẽ sử liệu, văn bia. Tôi đã thắp hương cúi đầu chân thành tạ lỗi với người xưa, vì mình đã lầm tưởng mấy chục năm qua chỉ vì hai chữ “tương truyền”, oan cho một người phụ nữ đoan hạnh và một vị lão tướng tài ba.

Bấm chuột phải dịch bài vừa viết. Dịch hay quá!! Công nghệ dịch tự động giờ hay đến độ nhiều khi hơn cả bài viết thiệt. Post cho mọi người coi cho vui.

**********

Thậm chí cho đến tận hôm nay, nhiều ngày sau khi đến thăm khu vực này, tôi thậm chí còn không biết liệu có nhiều cừu hơn hay những ngọn đồi ở Lake District, một khu vực ở Tây Bắc nước Anh, được bao phủ bởi những ngọn núi trùng điệp phản chiếu trên những hồ nước yên tĩnh rộng lớn.  

Đúng vậy, có những ngọn đồi lần lượt lăn bánh khi chúng tôi rời xa lộ M6 để vào bán đảo LAKES. Chúng bắt đầu với những ngọn đồi xanh trở nên dốc hơn và đá hơn khi chúng tôi đi xa hơn vào phía Tây của Lake District, gần Wasdale. Những con đường trở nên quanh co hơn, lên xuống nhiều hơn và hẹp hơn nhiều. Đôi khi chúng tôi lái xe cạnh mép những vách đá sâu hàng chục mét, hoặc sát những bề mặt núi đá hùng vĩ. Xa xa là núi và thung lũng, tất cả đều được bao phủ bởi một màu xanh bất diệt của cây thông. Và đằng kia, giữa những dãy núi, là một dòng thác trắng xóa chảy xuống, đang chơi trò trốn tìm với rừng sâu, dường như vẫn còn đó trước khi chúng tôi đến và vẫn còn đó sau khi chúng tôi đi.

Cũng có những con cừu, rất nhiều cừu, gặm cỏ không lo lắng dọc theo những con đường, trên những đồng cỏ rộng lớn, giữa những bụi cây và thỉnh thoảng chúng ta có thể thấy chúng treo lủng lẳng trên một vài tảng đá gai, không biết chúng làm cách nào để đến được đó. Có rất nhiều cừu, chúng xâm chiếm con đường của chúng ta, hay đúng hơn là (?) Của chúng. Một số con cừu chỉ nằm rất yên bình giữa đường, nhìn chúng tôi, hoặc ít nhất là tôi, người lái xe, mắt đối mắt và không muốn rời khỏi vị trí của chúng ngay cả khi tôi bấm còi mạnh. Đến mức tôi phải dừng lại, người bạn đồng hành của tôi đã xuống xe và dùng áo khoác để đuổi đàn cừu đi. Thật may mắn cho chúng khi hầu hết thời gian, tôi đều tìm được thức ăn ở những khoảng cách khá xa mà tôi, với tư cách là người kế thừa của một con vật săn bắt và hái lượm (phải không?) đã không phải cần nhờ đến những con cừu này để làm dịu nhu cầu lương thực của mình.

Chúng tôi cắm trại gần hồ Was Water, hồ sâu nhất ở Anh. Chỉ vài ngày sau khi đến nơi tôi phát hiện ra rằng địa điểm cắm trại của chúng tôi nằm ở đầu đèo Hard Knott, con đèo đáng sợ nhất nước Anh, tôi sẽ kể câu chuyện lái xe lên con đèo đó sau. Đó là một địa điểm cắm trại rất đáng yêu với một con suối nhỏ tạo ra một cái ao ở giữa, một nơi đặc biệt tốt để giữ cho bọn trẻ bận rộn. Cắm trại là một trải nghiệm phi thường mà tôi không bao giờ có thể cảm ơn đủ những người bạn của chúng tôi là Lai và Hà, những người đã giới thiệu cho chúng tôi sở thích vừa tự nhiên vừa mạo hiểm này. Cắm trại cho chúng ta cơ hội sống giữa thiên nhiên, dưới núi và cạnh suối, nơi không khách sạn nào có thể tiếp cận được. Các địa điểm cắm trại ở Anh thường được tổ chức rất chặt chẽ và quy củ, được trang bị khá tốt với các tiện nghi cơ bản như nhà vệ sinh, khu vực giặt giũ. Trong khu cắm trại của chúng tôi, một số sân có điện, hầu hết thì không, đó là trường hợp của các sân của chúng tôi. Sau khi dựng lều, chúng tôi ăn tối nhanh chóng: cơm với cà ri đã chuẩn bị trước ở nhà của chi Hà. Mỗi gia đình đều đi ngủ (tất nhiên là trong lều) sớm sau một ngày lái xe mệt mỏi.

Đêm đó trời rất mưa, mưa đến nỗi tôi mơ thấy chúng tôi bị lũ cuốn trôi bởi dòng nước từ ngọn núi liền kề với lều của chúng tôi. Rõ ràng, đó chỉ là một giấc mơ.

Even until today, many days after visiting the area, I don't know whether there are more sheep or hills in the Lake District, a region in North West of England, covered with cloud flirting mountains mirroring on vast tranquil, limpid lakes.  

Yes, there were hills that roll one after another once we left the M6 motorways to enter the LAKES peninsula. They began with green hills that become steeper and rockier when we went farther into the West side of the Lake District, near Wasdale. The roads became more winding, more up and down, and much narrower. We drove sometimes next to teh edge of cliffs that are tens of meters deep, or close to imposing rocky mountain surfaces. Far away were mountains and valleys, all covered with an eternal green colour of pine trees. And over there, among ranges of mountains, was a white line of waterfall flowing down, playing hide and seek with the deep forest, seemingly to be there well before we came and still there well after we left.

There were also sheep, lots of sheep, grazing un-worryingly along the roads, on vast meadows, in middle of bushes and occasionally we could see them dangling on top of some thorny rocks, did not know how they managed to get there. There were so many sheep, they invaded our, or rather their (?) road. Some sheep just lay very peacefully in the middle of the road, looking at us, or at least at me, the driver, eye to eye and did not want to leave their place even I honked vigorously. To the point that I had to stop, my companion got out of the car, and used his coat to chase the sheep away. So lucky for them that I managed, most of the time, to find food in decent distances that I, as successor of a hunting and gathering animal (are we not?), was not pushed into an extreme condition that having to resort to them to relieve our need for nutritious means.

We camped near Was Water lake, the deepest lake in England. Just until a few days after arrival that I discovered that our camping site was at the beginning of the Hard Knott pass, the scariest pass of England, I will tell the story of driving up that pass later. It was a very lovely camping site with a small stream that created a pond in the middle, an exceptionally good place to keep the children busy. Camping is an extraordinary experience that I could never thank enough our friends Lai and Ha who introduced us to this both naturalistic and adventurous hobby. Camping provides us with the chance to live in the middle of nature, under mountains and next to stream, where no hotel can reach. Camping sites in England are normally very well organised and regulated, equipped quite decently with basic facilities like toilets, washing areas. In our camping site, some pitches have electricity, most have not, which is the case of our pitches. After setting up the tent, we had a quick dinner: rice with curry prepared in advance at home by chi Ha. Each family came to bed (in tents, of course) early after an exhausting driving day.

That night it was very rainy, so rainy that I dreamt that we were flooded away by all the waters that came down from the mountain adjacent to our tent. Apparently, it was only a dream.

The Old City of Edinburgh comprises mainly of the Royal Mile which is the main cobbled road that leads from the Holyrood House to the Edinburgh castle on top of the hill. On the two sides of this are centuries old blocks of houses separated by small "closes" or very small alleys. Four centuries ago, these houses and alleys were overpopulated by many families that shared shabby tiny rooms. Sanity condition was extremely bad, diseases were rampaging. One of the best places to see these is the Mary King's close museum, one of the rare venues that still open in Scotland during these days of pandemic.

I took a photo with Adam Smith, author of the Wealth of Nations, and Father of Capitalism. Behind the statue is St Giles Cathedral where I first knew about John Knox and his contributions to the Reformation in Scotland.

Scotland these days is particularly rainy, even stormy and very windy. On the 20 August, we followed some of our friends to visit Loch Lomond and Trassord national park North of Glasgow. Very annoyed by the lack of internet and phone network in some remotes areas. Why don't they install lots of 3G, 4G and 5G Huawei poles on top of their mountains and around their beautiful lakes?

Don't know how to say thank you to all my kind friends who guided us and helped us around. And to thank you to all the beautiful and interesting sites that we were so lucky to be to. I try to write down and post as much as I can, before being busy with life.

Edinburgh is a city surrounded by sea, mingled with mountains and vast green spaces. We can see mountains and hills wherever we are in the city. They are the Colton hill with the Nelson column and the remains of some Roman time looking colonnades, which requires a bit of affort to climb onto. They are the hill of 251m of height where we can find Arthur's Seat, which is imposingly next to the Assembly of Scotland. 

And maybe because the city is so next to moutains, its houses look also like mountains! Or at least as they were carved from moutain rocky block and windows were intruded. The houses are imposing, big, rigid and unornamented in forms. House walls are mostly in rocks, and they are so tainted in black colour. A quick Google look up explained that it was industrial revolution time smoke that made these walls so dark and black. So impressive the destructive power of the industry and of the animals named human sapien, isn't it?

However my closer look showed that this colour of black could be due to some kind of rocky moulds. Still need to be studied more on this.

Ngày 22 tháng 8 năm 2020 là ngày cuối cùng của chúng tôi ở Edinburgh. Tất cả các địa điểm khác cả trong và ngoài trời đều đóng cửa vì virus coronavirus, ngoại trừ một số địa điểm, và House of John Knox là một trong số đó. Ngôi nhà này ở đầu Royal Mile, gần lối vào Old City.

Mặc dù được đặt tên theo John Knox, việc ông ta sống ở đó hay không vẫn còn là một nghi ngờ. Nhưng ngay cả sự nghi ngờ nhỏ đó cũng đã cứu ngôi nhà khỏi bị phá dỡ, cho thấy Knox quan trọng như thế nào đối với Edinburgh và Scotland. John Knox là linh mục giới thiệu đạo Tin lành đến Scotland vào thế kỷ XVI. Sinh ra và được giáo dục ở Scotland, Knox lưu vong đến Geneva, rất có thể vì cuộc xung đột tôn giáo thời đó. Tại Geneva, ông đã học thêm về tôn giáo và thậm chí còn bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi làn sóng Cải cách làm rung chuyển châu Âu vào thời điểm đó. Knox trở lại Edinburgh, rao giảng đức tin của mình và lãnh đạo cuộc Cải cách ở Scotland. Thành quả của những hoạt động không ngừng của ông là sự thoái vị của Nữ hoàng Mary của Scotland, một người Công giáo, và sự thành lập vững chắc của Đạo Tin lành ở Scotland.

Điều thú vị là Ngôi nhà của John Knox đã được sống gần cùng thời với Knox bởi một người khác cũng đóng vai trò nổi bật trong cuộc Cải cách, Mr James Mosmon, một thợ kim hoàn. Ông Mosmon là Người Kiểm tra Xưởng đúc tiền Hoàng gia, gần tương đương với vai trò của The Exchequer, dưới thời Nữ hoàng Mary của Scotland. Mosmon trung thành với Nữ hoàng và Công giáo đến nỗi sau khi Nữ hoàng bị đày ải, ông gia nhập quân đồn trú để chiếm Lâu đài Edinburgh với hy vọng lấy lại sự nghiệp của Công giáo. Cuối cùng thì ông và các đồng đội đã bị đánh bại và bị xử tử.

Ngôi nhà của ông Mosmon (Ngôi nhà mang tên John Knox, mặc dù mọi người vẫn không chắc Knox có thực sự sống ở đó hay không) đã bị tịch thu và trao cho bên thắng cuộc, một Tướng lãnh đạo Tin lành.

Ngôi nhà là một minh chứng cho những năm đầy biến động của cuộc Cải cách, khi nhìn từ hậu thế, chúng ta có thể thấy rằng nó không chỉ là một cuộc ly giáo tôn giáo mà còn là một trận động đất chính trị, kinh tế, xã hội.

Vài lời về Cải cách. Không chỉ về mặt tôn giáo: việc quay trở lại với quan điểm và thực hành thuần túy hơn của Cơ đốc giáo, phá bỏ việc thờ ngẫu tượng và ở một mức độ nào đó là sự băng hoại của Giáo hội, việc thiết lập đức tin hoàn toàn dựa trên Kinh thánh, việc phá hủy nhiều tác phẩm nghệ thuật Công giáo. Cuộc Cải cách cũng mang lại một sự thay đổi đáng kinh ngạc trong tình hình kinh tế và xã hội: bãi bỏ nhiều đặc quyền của Giáo hội và giáo sĩ, cải thiện tình hình chung của người dân. Và như tất cả những thay đổi lớn, luôn có người chiến thắng và kẻ thất bại.

Ngôi nhà vẫn mở cửa những ngày này do coronavirus. Vé £ 6 cho người lớn và £ 1 cho trẻ em. Chuyến thăm có thể mất khoảng một giờ hay hơn, và thực đáng tham quan.