Mùa dịch nói chuyện dịch mãi cũng chán, thôi thì nhắc lại chuyện cũ cười ra nước mắt cho thư giãn đầu óc:

“ĐỖ PHỦ” LÀ THẰNG NÀO? 

(Ghi lại theo nội dung bài “Tâm thức khuất dạng của thơ” của nhà thơ Tô Thùy Yên)

Thời kỳ Trung Quốc bất ngờ tiến đánh các tỉnh biên giới phía Bắc, nhà thơ Tô Thùy Yên lúc ấy đang bị đưa đi cải tạo ở vùng thượng du miền Bắc được đưa về một trại giam ở Nghệ Tĩnh. Nơi đó ông gặp lại người bạn vong niên là nhà thơ lão thành Hà Thượng Nhân, giữa đông đảo những bằng hữu thất tán khác. 

Trong một lần trò chuyện, nhà thơ Hà Thượng Nhân ngỏ ý khát khao được đọc thơ. Hoàn toàn thông hiểu nỗi khát khao đó của cụ Hà, Tô thi nhân bèn nỗ lực vận dụng trí nhớ đã nhiều hao kiệt của mình ghi lại hoàn toàn bằng Hán tự toàn bộ một kiệt tác khá dài của thi hào Đỗ Phủ, bài “Đồng Cốc Huyện Chung Cư Thất Ca”, gồm bảy khúc ca viết theo lối cổ phong, trong đó thi hào mô tả thời thế loạn ly, người phải rời bỏ quê nhà, thất lạc vô âm tín đám em trai, em gái, nay lê tấm thân tàn bệnh tật, đói kém nơi chướng khí sơn lam, chỉ còn trò chuyện cùng con rắn lớn nơi đầm hoang. Cụ Hà đọc lại bài thơ đó, xúc động, cố gắng chuyển dịch thành thơ Việt Nam để cho nhiều bạn khác không am tường chữ Hán cùng được thưởng thức. 

Rủi ro cho cụ là có một tên chỉ điểm nào đó đi thóc mách, đồ đạc của cụ bị lục soát, bài thơ tang chứng bị tịch thu nên cụ bị Ban An Ninh trại liên tiếp mấy ngày gọi lên làm việc.

Theo quan điểm của trại, rõ ràng là “tên Đỗ Phủ” này hoàn toàn không chịu an tâm phấn khởi cải tạo, oán thán chính sách, bôi bác chế độ, tên Đỗ Phủ này quả là một tên phản động bẩm sinh, cho đến thời điểm ồ ạt của ba dòng thác cách mạng thế giới toàn thắng mà vẫn còn ngoan cố chưa chịu giác ngộ, hối cải. Cán bộ lãnh đạo yêu cầu cụ Hà phải thành khẩn khai báo “Đỗ Phủ” là bí danh của ai, thuộc đội nào, lán nào, liên hệ như thế nào với cụ. 

Mãi sau này nhớ lại câu chuyện đó, Tô thi nhân vẫn còn thử nghĩ nếu ở vào trường hợp của cụ Hà, mình sẽ phải trả lời như thế nào để hương hồn của thi hào Đỗ Phủ khỏi tủi hổ. Có thể Tô thi nhân sẽ trả lời: “Đỗ Phủ là danh hiệu của một con người xứng đáng, ông hiện diện ở mọi đội, mọi lán, một nơi chốn của nhân loại lầm than, ông là người rất đỗi thân thiết của một số khá đông chúng tôi.”

Hồi đầu dịch bệnh mới phát, có bà đi siêu thị gom hàng về tích trữ. Thấy người chen lấn chờ tính tiền đông quá, bà bèn giả bộ ho vài tiếng. Đám đông nhìn bà nghi ngại rồi tản ra. Bà ung dung tính tiền rồi thong thả ra về.

Đến khi số ca nhiễm ở Việt Nam ổn định ở con số 16 một thời gian dài không thay đổi, bà lại đi gom hàng tiếp. Lại đám đông chen lấn ở quầy tính tiền, lại trò ho hen cũ. Nghe tiếng ho, đám đông quay qua nhìn bà trừng trừng. Rồi bỗng nhiên tất cả cùng đồng thanh cất tiếng ho như một dàn đồng ca. Sau đó, họ tiếp tục chen lấn.

Bỗng có ca nhiễm thứ 17, bà vội vã đi gom hàng. Đến siêu thị thì chẳng còn xếp hàng xếp lối gì cả, mạnh ai người đó chụp giựt hàng hoá bỏ lên xe đẩy của mình. Chen lấn không lại đám đông hỗn độn, ngộp quá bà phát ho một tiếng thật to. Thế là mọi người vùng bỏ chạy, bỏ lại một mình bà bơ vơ giữa siêu thị ngổn ngang với hàng hoá vứt chỏng chơ dưới đất.