Cầm trên tay tấm danh thiếp chi chít những học vị - học hàm, tôi cảm thấy mình “nhỏ bé” bên cạnh bề dầy tri thức của chủ nhân tấm danh thiếp. Nhưng suy đi nghĩ lại, những học vị - học hàm đó chẳng liên quan gì đến nghề nghiệp chuyên môn của người ấy, điều mà thiên hạ cần khi làm việc với anh ta. 

Gần đây trong xã hội, người ta đơn giản hóa khái niệm “Trí thức” rất nhiều. Thậm chí có quan niệm cho rằng “Trí thức là người có bằng cấp hoặc địa vị trong xã hội”. Để rồi, để có được cái mác “Trí thức”, người ta đua nhau đi kiếm hoặc “sắm” bằng cấp, bằng thật có, bằng giả có, bằng thật học giả có ...

Riêng tôi, khi nói đến Trí thức tôi lại nghĩ đến nhân cách sống chứ không quan tâm nhiều đến bằng cấp. Yếu tố chính quyết định nhân cách của người trí thức là thái độ sống và trách nhiệm đối với cộng đồng, chứ không phải là những mảnh bằng hào nhoáng để khoe mẽ với đời. Người trí thức trước hết phải là người có nhân cách tốt, thái độ đúng mực, hành xử theo lý trí và lẽ phải, bảo vệ lẽ phải và phẩm giá con người. 

Trong xã hội hiện đại, với cuộc cách mạng truyền thông và sự phổ cập giáo dục, yếu tố bằng cấp nơi người trí thức càng ngày càng mờ nhạt khi kiến thức ngày nay không còn là độc quyền của trường lớp, khi Internet cũng có thể là nguồn cung cấp dồi dào những kiến thức tổng quát và chuyên môn không thua gì nơi giảng đường đại học. Nhưng tiếc thay, hiện nay ở một số nước, vẫn tồn tại chế độ kiểm duyệt gắt gao đối với Internet – kho tàng thông tin lớn của nhân loại.

Cá nhân tôi nghĩ rằng, khi nói đến trí thức, có lẽ cần chú trọng tới ý thức cộng đồng và vai trò của họ đối với xã hội hơn là tới tri thức cá nhân (đương nhiên là người trí thức cũng phải có học hành đàng hoàng tử tế). Và bên cạnh phương châm sống “Uy vũ bất năng khuất, Phú quí bất năng dâm, Bần tiện bất năng di” theo quan niệm Á Đông ngày xưa, người trí thức trong xã hội hiện đại cần phải có ý thức công dân và trách nhiệm xã hội, trân trọng và bảo vệ nhân phẩm, đấu tranh và bảo vệ lẽ phải.

Trong lịch sử loài người, đã có những lúc khi mà quyền lực được tạo ra từ họng súng (Súng đẻ ra chính quyền – Mao, Đại hội 6 ĐCSTQ, tháng 11/1938), người ta đã xem thường những người trí thức, vùi dập đày đọa họ, bóp nghẹt tiếng nói của họ. Trong thư gửi Gorki ngày 15/09/1919, Lenin đã viết : “…Lũ trí thức – đầy tớ của tư bản, những kẻ tưởng mình là bộ não của quốc gia. Trên thực tế, bọn chúng không phải là bộ não mà là cứt.” Sau này, Mao cũng đã hùng hồn tuyên bố : “Trí thức không bằng cục phân, phân còn được dùng để bón ruộng!”

Góc Thơ & Nhạc

những ngày nối nhau đi

Nguyễn Thị Từ Huy

ngày X

đưa một niềm tin ra nghĩa địa

đặt nó nằm yên dưới tảng đá

đá không bền bằng hai chữ : háo danh

ngày N

dẫn một niềm tin khác ra nghĩa trang

vùi nó dưới đống cát

cát không dày bằng hai chữ : giả dối

đi thêm một quãng sẽ gặp hai chữ : lừa dối

ngày Y

niềm tin mới, mặc áo liệm

tự lê đến nấm mồ có tên : hèn nhát

nhảy múa cùng những khúc xương quyền lực

ngày Z

những niềm tin chết trong một thế giới đầy ắp sợ hãi :

mọi sự diễn ra trong nỗi sợ : sống trong sợ hãi, yêu trong sợ hãi,

làm việc trong sợ hãi, lãnh đạo trong sợ hãi, thở trong

sợ hãi, bài tiết trong sợ hãi, yêu nước trong sợ hãi

niềm tin có gương mặt của một người bạn

những ngày X, N, Y, Z

và những ngày tiếp theo

chúng lần lượt ra đi

niềm tin có hình hài của nỗi sợ hãi

nghĩa địa

không đủ chỗ

cho những niềm tin đang chết mỗi ngày

ở đây, nơi này

một ngày kia, niềm tin sẽ chỉ là hoài niệm trong

tâm hồn uỷ mị của những kẻ hoài cố

con người nói với nhau bằng những lời đã lập trình sẵn

con người bước lại gần nhau trong những đôi giày cảnh giác

ở đế giày có một bóng đèn nhấp nháy

với tiếng kêu lập trình sẵn : « hãy cẩn thận »

họ vừa bước vừa dùng chân dò xem trong đầu người kia đang nghĩ gì

nỗi sợ hãi trương phình trong chiếc áo cảnh giác quá chật

đường may nứt ra thành những tiếng gào:

“bạn đang bị lợi dụng”

“bạn sẽ bị lợi dụng”

sự khôn ngoan bảo tồn và cất giấu nỗi nhục nhã dưới chín tầng vô cảm

ngày G

lễ vu lan dành cho những hồn ma của niềm tin

lang thang trong hoang mạc nơi mỗi hạt cát giấu một

nỗi sợ hãi đang chờ được giải thoát

15/12/2007

https://www.youtube.com/watch?v=te9IWhXJvQo